ალისას დღიური

როგორც იქნა, მოვაღწიეთ.ზუსტად არ ვიცი სად ვართ... დედამ მითხრა, რომ ეს დიდი თავშესაფარია, სადაც უფრო დაცულები ვიქნებით, ვიდრე ჩვენი კორპუსის სარდაფში. მე კი ვფიქრობ, რომ უბრალოდ ერთი საფრთხიდან მეორეში გადაგვიყვანეს... სანამ აქ მოვიდოდით, რამდენიმე დღე ჩვენი კორპუსის სარდაფში ვცხოვრობდით. ჩამონგრეული კედლები, სიბინძურე და უცნაური სუნი იდგა. მტვრის, ნესტის, ვირთხების ცურცლის და კიდევ რაღაცის. მამამ თქვა, რომ ამ თავშესაფრამდე 10 წუთის სავალი გზა უნდა გაგვევლო, მაგრამ მეგონა, დაუსრულებლად მოვდიოდით. 10 წუთი უსასრულოდ იწელება, როცა დაბომბილ გზებსა და განადგურებულ შენობებს შორის იკვლევ გზას... აქამდე ვოცნებობდი, როდის გავიდოდი გარეთ და სუფთა ჰაერს ჩავისუნთქავდი, მაგრამ აღარც ჰაერია სუფთა და აღარც მარიუპოლია ისეთი, როგორიც ომამდე იყო. ასეთი მომაკვდავი ქალაქის ნახვას არავინ ველოდით. გვამები პირდაპირ გზებზე ყრია. წამოსვლის წინ მამამ მკაცრად გამაფრთხილა: „ალისა, ჩემს უკან იარე და მხოლოდ საკუთარ ფეხებს უყურე!“ მაგრამ ეს შეუძლებელია, თვალი მაინც გაგექცევა, გინდა არ გინდა. უცბად, სადღაც ჭურვი ჩამოვარდა და ყველანი მიწაზე დავცვივდით... მთელი სხეული წამში გამეყინა. არ ვიცი, ცივი ასფალტის გამო, თუ შიშის... მერე ყველაფერი ბუნდოვნად მახსოვს. როგორღაც ჯავშანმანქანამდე მივაღწიეთ, რომელმაც ამ თავშესაფარში მოგვიყვანა. ორი დღის მერე პირველად ვჭამე საჭმელი... მართალია, ელექტროენერგია არც აქ არის, მაგრამ ბევრი სანთლები და ლამპებია. აქ ბევრი ხალხია, თითქმის ყველა ტირის. განსაკუთრებით კი ერთი ახალგაზრდა ქალი. თურმე მას შვილი მოუკვდა და საკუთარი ხელებით დამარხა ეზოში. მეც მეტირება. ამ ყველაფრის და მაქსის გამო, რომლის დატოვებაც სარდაფში მოგვიწია. მაქსი ჩემი კატაა. აქამდე სულ ჩვენთან ერთად იყო, თავის გალიაში, მაგრამ დღეს მამამ გარეთ გაუშვა და დამამშვიდა, საჭმელს იპოვისო. მე ამის არ მჯერა! როგორ იპოვის? ან სად? - მაქსი ხომ მსოფლიოში ყველაზე ზარმაცი კატაა?

ყველაფერი უცებ დაიწყო. გვიან ღამით, გამაყრუებელმა ხმამ გაგვაღვიძა.. როგორც მამამ მითხრა, ეს სირენები იყო, მკვეთრი ხმის გამომცემი სასიგნალო მოწყობილობა, რომელიც განგაშის დროს ირთვება. ოთახიდან მამამ გამიყვანა. მხოლოდ ფეხსაცმლის და ქურთუკის ჩაცმა მოვასწარი. ჩემი ნახევრადმძინარე ძმა, ლიოშა დედას ჰყავდა ხელში აყვანილი. კიბეებზე ჩვენი მეზობლები შეგვხვდნენ. ისინიც სარდაფში მირბოდნენ. იმ ღამეს არავის გვძინებია. დილამდე გრძელდებოდა აფეთქების ხმები და არც სირენები გაჩუმებულა. ყველა ჩუმად ტიროდა. ტიროდნენ და ლოცულობდნენ. გამთენიისას ელექტროენერგია გაითიშა. სიბნელემ მოგვიცვა. მე და არსენი დილამდე ერთად ვიყავით. არსენი ჩემი მეზობელია. ბავშვობიდან ვიცნობ. ეზოში ერთად ვთამაშობდით. ის 14 წლისაა, ჩემზე ერთი წლით დიდი. მან მითხრა, რომ რუსები ჩვენს ქალაქს ბომბავდნენ. ასე არასდროს შემშინებია. დილით სახლებში დავბრუნდით. ჯერ-ჯერობით ჩვენი კორპუსი გადარჩა, რასაც ვერ ვიტყვი მოპირდაპირე კორპუსზე. მას ჭურვი დაეცა. იმედია ყველა ცოცხალია... კაცები მთელი დღე სარდაფს ამზადებდნენ. ლეიბები, საბნები და რაღაც ნივთები ჩაჰქონდათ. ზოგმა მაღაზიიდან პროდუქტები მოიტანა. მთელი დღე სარდაფში ვეზიდებოდით ნივთებს. ელექტროენერგია ცოტა ხნით მოვიდა და ისევ გაითიშა. მხოლოდ ტელეფონების დატენვა მოვასწარით. დედამ თავისი სამგზავრო ჩანთა მომცა და მითხრა, მხოლოდ ძალიან საჭირო ნივთები ჩამელაგებინა. საღამოს სარდაფში დავბრუნდით. ისევ სირენები... ბომბები. ამჯერად, ბომბებს სროლის ხმებიც დაემატა. ჩემი ძმა, ლიოშა გაუჩერებლად ღნაოდა. იაშკა დარჩა ოთახში. იაშკა მისი საყვარელი სათამაშო კურდღელია, მის გარეშე არ იძინებს. მამა იძულებული გახდა სახლში აერბინა და იაშკა ჩამოეტანა. როგორც იქნა, დაიძინა.

გუშინ ღამით ჭურვი ჩვენს კორპუსსაც მოხვდა. რამდენიმე დღეა სარდაფიდან არ გამოვსულვართ. გარეთ განუწყვეტლივ ისმის დაბომბვის და სროლის ხმები. გუშინ მამა და რამდენიმე კაცი საომრად წავიდნენ... ძალიან მეშინია! მამამ მითხრა, რომ ძლიერი უნდა ვიყო და დედას დავეხმარო. ჩემი ძმა მხოლოდ 3 წლისაა და ვერაფერს ხვდება. უბრალოდ, ტირის და ჭირვეულობს... დედაც ტირის, მაგრამ მხოლოდ ღამით. ალბათ მე რომ არ გავიგო იმიტომ. დედამ არ იცის, რომ არ მძინავს... შეუძლებელია დაძინება ასეთ ხმაურში. თვალებს ვხუჭავ და თავს ვიმძინარებ, არ მინდა დედამ ამაზეც ინერვიულოს. სარდაფში სულ 3 პატარა ბავშვი და 2 მოზარდი ვართ. - მე და არსენი. ხვალ ჩემი დაბადების დღეა. მეც 14 წლის გავხდები, არსენივით... ტორტი არ მექნება, მაგრამ ეგ არ მედარდება. ჩემი ოთახი და გემრიელი საჭმელი მომენატრა. პროდუქტების მარაგი თითქმის ამოგვეწურა. უფროსები ძალიან ცოტას ჭამენ. ყველაფერს ბავშვებისთვის ზოგავენ. წყალი გუშინ გაგვითავდა. დანილო პაპას გარედან თოვლი შემოაქვს და სათლში ადნობს. მერე ცეცხლზე ადუღებს და მაგას ვსვამთ. უფროსები ლოცულობენ, თოვლი არ დადნეს, რომ გადავრჩეთ. ღამე ანიჩკა დეიდა ამბობდა, რომ მარიუპოლში პატარა გოგო უწყლოობისგან მოკვდა. ეს საშინელებაა! არ მინდა სიკვდილი...

დღეს ცოტა ხნით მამა მოვიდა. სამხედრო ფორმა ეცვა და ავტომატი ჰქონდა გადაკიდებული. პირველად ვნახე მამა ასეთ ფორმაში. არც ვიცოდი, სროლა თუ იცოდა. დაბადების დღე მომილოცა და დამპირდა, რომ როდესაც ყველაფერი დამთავრდება, ყველანი ერთად ვიზეიმებთ. ჯიბიდან კარტის შეკვრა ამოიღო და მაჩუქა, შენ და არსენი ითამაშებთ ხოლმეო... აზრზე არ ვარ სად იპოვა. მერე, უფროსები ერთად შეგროვდნენ და მამა მათ ომის ამბებს უყვებოდა. ხმადაბლა საუბრობდნენ, მაგრამ მე და არსენს ყველაფერი გვესმოდა. მამამ თქვა, რომ ქალაქში ქაოსია. რუსები ყველაფერს ბომბავენ და გარდაცვლილებს შორის ბავშვებიც არიან. ხალხი ბომბსაფარში და სარდაფებში იმალება. ახლოს მდებარე ყველა მაღაზია რუსებმა გაძარცვეს. ხალხი შიმშილობს. წყალს რადიატორებიდან იღებენ და იმას სვამენ, ან თოვლს ადნობენ ჩვენსავით. რუსი სამხედროები ჰუმანიტარულ დახმარებას არ უშვებენ ქალაქში. გარდაცვლილ ოჯახის წევრებს ეზოში მარხავენ. თუ დერეფნების უსაფრთხოება უზრუნველყოფილი იქნება, შეიძლება მარიუპოლიდან გასვლა შევძლოთ... ვერ ვიჯერებ, ნუთუ ეს მართლა ხდება? ნეტა ჩემი კლასელები სად არიან? იმედია ყველა ცოცხალია. მთავარი ეს არის. მთავარია გადავრჩეთ. სიკვდილზე სევდიანი არაფერია! მამა წასვლის წინ მაგრად ჩამეხუტა და მითხრა, რომ ჩემი იმედი აქვს. ღმერთო, გთხოვ, დაიფარე მამა.

პირველად მოხდა, რომ ღამე აღარ გამღვიძებია. მგონი ამ საშინელ ხმებსაც შევეჩვიეთ... ისევე როგორც სიცივეს, სიბნელეს და გაუსაძლის სიმყრალეს. მთელი ჰაერი გაჟღენთილია ამ მყრალი სუნით. თურმე სიკვდილსაც აქვს სუნი. ჰო, ეს სიკვდილის სუნია! მე და არსენი დანილო პაპას ვეხმარებით. ახლა ჩვენთან ერთადერთი მამაკაციღა დარჩა - დანილო პაპა. დანარჩენები მარიოპულს იცავენ და ჩვენთვის პროდუქტები მოაქვთ. გამუდმებით მამაზე ვფიქრობ. იმედია ცოცხალია. დანილო პაპა საოცარი ადამიანია. იმედს არასოდეს კარგავს, ყველას გვამხნევებს და გასაოცარ ამბებს გვიყვება. ზოგჯერ ჩვენი გაცინებაც გამოსდის. ის რომ არა, არ ვიცი რა გვეშველებოდა. ყოველთვის, როცა გარეთ თოვლის მოსატანად გადის, მე და არსენი გულისკანკალით ველოდებით მის დაბრუნებას. ღმერთმა არ ქნას, არ დაბრუნდეს... იმედი მაქვს ღმერთი არსებობს, თუმცა უკვე არ ვიცი... თუ არსებობს, სად არის? რატომ არაფერს აკეთებს, რომ ეს საშინელი ტანჯვა დასრულდეს?

როგორც იქნა, მამაჩემი ვნახე! ის და კირილი მოვიდნენ, რაღაც კონსერვები მოიტანეს და ისევ წავიდნენ. ახლა ქალები საჭმელს ამზადებენ. დღეს ცხელ კერძს შევჭამთ. რა მნიშვნელობა აქვს, რა იქნება? მთავარია შიმშილით არ მოვკვდებით და ცხელი იქნება... მაქსს საჭმელი უთავდება. ისედაც ცოტას ვუყრი. გამუდმებით კნავის. არსენმა მითხრა, რომ ძაღლები თურმე ქუჩებში მკვდარ ადამიანებს ჭამენ. ამის წარმოდგენაც კი არ მინდა! პირდაპირ ლეიბებზე გვძინავს. საშინლად მაგარი და მოუხერხებელია. ყოველ წამს უნდა გადაბრუნდე, რადგან გვერდები გტკივდება და დიდხანს ერთ გვერდზე ვერ გაძლებ. თან ეს სუნი... მტვრის და შმორის, და იმ რაღაცის... პირდაპირ ცხვირში გიღიტინებს... ხშირად ვფიქრობ, რა ხდება სხვა სახლების სარდაფებში... იქაც ჩვენსავით ცხოვრობენ, სიბნელეში და სიცივეში... იქაც შიათ და წყურიათ... სცივათ და ეშინიათ. დანილო პაპამ გვითხრა, რომ ყველა უკრაინელს უხილავი ძაფები გვაკავშირებს და გვაერთიანებს. მართალია, ცალ-ცალკე ვართ, მაგრამ მაინც ერთი მთლიანობა ვართ და ესაა ჩვენი ძალა. თურმე ყველა იბრძვის, ვისაც შეუძლია და ვისაც არ შეუძლია. ყველა გმირია! ახალგაზრდაც, ბავშვიც და მოხუციც... ჩვენ აუცილებლად გადავრჩებით! მთავარია გავუძლოთ...

დანილო პაპა თოვლის შესაგროვებლად წავიდა. საათზე მეტია ველოდებით. აქამდე არასდროს დაუგვიანია ასე... გარეთ ისევ ისვრიან. არსენი დედამისს ევედრებოდა, გარეთ გაეშვა, დანილოს მოსაძებნად, მაგრამ კატიას არაფრის გაგონება არ სურს. დილით ბოლო საჭმელი გავინაწილეთ. მხოლოდ ოთხი ცალი ვაშლიღაა. ისიც, პატარებისთვის. მახსოვს, სკოლაში ერთხელ მასწავლებელმა თქვა, რომ ადამიანს საჭმლის გარეშე 40 დღე შეუძლია გაძლოს. წყლის გარეშე კი მხოლოდ 3. ნეტა სიკვდილის შემდეგ სიცოცხლე არსებობს? ნეტა მოვკვდებით? თუ ეს მოხდება, როგორ? შიმშილით, წყურვილით, თუ ჭურვებით? როგორც არ უნდა იყოს, იმედია ძალიან საშინელი არ იქნება... ლიოშა გაუთავებელი ღნავილისგან უკვე დაიღალა. თითქმის სულ სძინავს. დედა ძალიან ნერვიულობს. გამუდმებით შუბლზე ადებს ტუჩებს, ტემპერატურას უმოწმებს. აქ სიცივე ძვალ-რბილში ატანს და საბანიც არაფერს გშველის. მაინც ვუძლებთ და არ ვნატრობთ, რომ დათბეს. თუ დათბება, თოვლიც დადნება და ეს ჩვენთვის სიკვდილს ნიშნავს. დანილო პაპა, სად ხარ?.

უკვე შუადღეა. დანილო პაპა ისევ არ დაბრუნებულა. არც მამა, არავინ... ოცდარვა ადამიანის სიცოცხლე ამ სარდაფში დნება... ლიოშა უფრო მეტად დასუსტდა. მძიმედ სუნთქავს და ვაშლიც ძლივს აჭამა დედამ. ნუთუ ეს დასასრულის დასაწყისია? არსენმა ცარიელი სათლი აიღო და გარეთ გავიდა. დედამისიც გაჰყვა. უკან მალევე დაბრუნდნენ. თქვეს, რომ ირგვლივ ყველაფერი იწვის... ცეცხლი ხრავს კორპუსებს. გარეთ ისეთი სიჩუმეა, როგორც სასაფლაოზე. თოვლი აღარსადაა. მთელი ეზო დაფარულია ფერფლით, დამსხვრეული მინების და ლითონის ნამტვრევების ფენებით. გვერდითა კორპუსი მიწასთანაა გასწორებული. ზედა სართულებზე ასვლა უკვე შეუძლებელია, კიბე სულ ჩამონგრეულა. სამხედროებიც არსად ჩანან... არავინ იცის რა ხდება. წყურვილი მახრჩობს. ყველაფერს დავთმობდი, ერთი ყლუპი წყლისთვის... უკანასკნელი იმედიც რომ გადაგვეწურა, დანილო პაპა მაშინ გამოჩნდა. დიდი პლასტმასის კანისტრით წყალი, ლიოშასთვის წამლები და პარკით ცოტა სურსათი მოიტანა. მგონი კეთილი ჯადოქარია, ზღაპრებიდან... საკმაოდ ბევრი უვლია. საშინელ ამბებს ყვებოდა. რუსებმა მანქანაში ერთი ოჯახი მისი თვალწინ ჩაცხრილეს. 6 წლის გოგო და მისი თვენახევრის ძმა მოკლეს. ასეთი სისასტიკის ჩადენა ნუთუ შეუძლია ადამიანს? მადლობა ღმერთს, წამალმა ცოტა უშველა ლიოშას, საჭმელიც შეჭამა და იაშკაც მოიკითხა, თავისი კურდღელი...

გამთენიისას მამა რამდენიმე სამხედროსთან ერთად მოვიდა. მხოლოდ აუცილებელი ნივთები ავიღეთ და უახლოესი თავშესაფრისკენ წავედით... როგორც უკვე გითხარით, გზა ბუნდოვნად მახსოვს. თავშესაფარში მისვლისთანავე დაგვაბინავეს. საკმაოდ დიდი ბუნკერია. აქ საწოლებიცაა. ამდენი ხნის მანძილზე, პირველად დავჯექი რბილად. აქ ისე არ ცივა, როგორც სარდაფში. ეს ბუნკერი საკმაოდ კეთილმოწყობილია. ჩაი და ბუტერბროდები მოგვიტანეს. თავი სიზმარში მგონია. არსენს ვეძებ, არც ის ჩანს და არც დედამისი. არც დანილო პაპა. ამდენი ხანი რატომ ვერ მოაღწიეს? ჩვენს უკან მოდიოდნენ... მერე სადღაც ის ჭურვი ჩამოვარდა... დედამ ლიოშას დაძინება მთხოვა. ჩემს ძმას მივუწექი და მასთან ერთად დამძინებია. ამჯერად სიზმარი არ მინახავს. მგონი პირველად მეძინა ასე ღრმად და დიდხანს... რომ გამეღვიძა, ლიოშა დედას კალთაში ეჯდა და ჩემი კარტებით თამაშობდა. დედა ტიროდა. დანილო პაპაც აქვე იყო. სახე ხელებში ჩაემალა და ასე უძრავად იჯდა საწოლზე. მეგონა მამას დაემართა რამე, მაგრამ შევცდი... დანილო პაპამ მითხრა, რომ არსენს ჭურვის ფრაგმენტი მოხვდა თავში და საავადმყოფოში მისვლამდე, სისხლისგან დაიცალა... არსენი აღარ არის ...

პოლინა. ის დედაქალაქის ქუჩებში მშობლებთან და ძმასთან ერთად, დაბომბვისას დაიღუპა. სოფია, მას 6 წელიც არ უცოცხლია... ის მანქანაში, თვენახევრის ძმასთან, დედასთან, ბებიასთან და ბაბუასთან ერთად დახვრიტეს... კირილი მხოლოდ 18 თვის იყო, ჭურვის შედეგად დაჭრილი, მშობლებმა მისი საავადმყოფომდე მიყვანა შეძლეს, მაგრამ ექიმებმა ვერაფერი უშველეს. ვერ გადაარჩინეს. ალისა, 8 წლის, მას დაბომბვისას ბაბუა გადაეფარა, ორივე ერთად დაიღუპნენ. და არსენი... არსენი მუდამ 14 წლის დარჩება. მეც ალისა მქვია, როგორც იმ დაღუპულ 8 წლის გოგოს... მასზე ხშირად მეფიქრება. არსენზეც. მათ ადგილას შეიძლება მე ვყოფილიყავი. მე ჯერ ცოცხალი ვარ. ჩვენ ისევ თავშესაფარში ვართ და ისევ გადარჩენისთვის ვიბრძვით. მხოლოდ ერთადერთი სურვილი მაქვს - მინდა გადავრჩეთ! მინდა გავიზარდო და მოგიყვეთ არსენზე, სოფიაზე, პოლინაზე, კირილზე და იმ ბავშვებზე, რომლებიც ვეღარასოდეს გაიზრდებიან.